Zekerheid bij een geldlening

Er zijn veel redenen waarom iemand geld wil lenen. Men kan geld lenen om een huis te kopen of te verbouwen, een schuld af te lossen of een hobby te financieren. Banken lenen geld uit, maar er wordt ook vaak geld geleend van particulieren of andere financiers. Iedereen die geld uitleent wil zekerheid hebben dat het geleende geld terugbetaald wordt. In een geldleningsovereenkomst worden afspraken vastgelegd over de duur van de geldlening, de wijze van aflossing, de hoogte van de rente en of er zekerheid wordt gegeven. Zekerheid kan worden gegeven door een hypotheek of een pandrecht, òf door in de overeenkomst een positieve/negatieve hypotheekverklaring op te nemen. 

Een hypotheek is een zakelijk recht op een registergoed, zoals een huis, een stuk grond of een te boek gesteld schip, dat wil zeggen ingeschreven in het scheepsregister. Een pandrecht wordt gevestigd op roerende goederen, zoals aandelen of kunst. Een hypotheekrecht geeft degene het geld uitleent het recht van parate executie. Parate executie houdt in dat de schuldeiser het onderpand, het registergoed, in het openbaar via een notaris mag verkopen, als de schuldenaar zich niet aan de afspraken uit de overeenkomst houdt. De schuldenaar is dan in verzuim, meestal betekent dit dat er niet betaald wordt. Een hypotheekrecht wordt op een onderpand gevestigd door middel van een notariële akte, die door de notaris wordt ingeschreven in het kadaster. Het hypotheekrecht is daardoor openbaar, omdat iedereen het kadaster kan raadplegen. De schuldeiser wordt hypotheekhouder, de schuldenaar geeft een hypotheekrecht op zijn onderpand. Als de schuldenaar in verzuim is en de hypotheekhouder besluit het onderpand te verkopen, zorgt de notaris ervoor dat het uitgeleende bedrag aan de hypotheekhouder terugbetaald wordt. Als er meer schulden zijn, wordt de hypotheekschuld als eerste afgelost. Als de schuldenaar een tweede hypotheek wil aanvragen is er toestemming vereist van de eerste hypotheekhouder. Bij het verlenen van een hypotheek wordt meestal een lagere rente afgesproken, omdat de schuldeiser de zekerheid heeft dat de lening terugbetaald wordt. Rentepercentages worden in onderling overleg vastgesteld. De belastingdienst kan een te hoge of te lage rente opvatten als een schenking.

Als er niet voor een hypotheekrecht gekozen wordt, kan in de geldleningsovereenkomst een positieve/negatieve hypotheekverklaring worden opgenomen. Zo’n verklaring houdt in dat de schuldenaar verplicht wordt een hypotheek op zijn onderpand te vestigen als de schuldeiser daarom vraagt. Dit noemt men het “positieve” deel van de verklaring. Het negatieve aspect houdt in dat de schuldenaar belooft geen hypotheek op het registergoed te vestigen èn toestemming van de schuldeiser te vragen voor de verkoop ervan. Het gaat bij een positieve/negatieve hypotheekverklaring dus niet om concrete zekerheid zoals bij een hypotheek, maar om een afspraak tussen twee partijen. Zo’n verklaring kan daardoor schijnzekerheid geven.  Als de schuldenaar toch zonder toestemming een hypotheek vestigt of het registergoed verkoopt, vist de schuldeiser achter het net. De positieve/negatieve hypotheekverklaring is slechts bekend bij de twee partijen, de schuldeiser heeft alleen de mogelijkheid verhaal te halen bij de schuldenaar.