Tegenwoordig groeien steeds meer kinderen op in een samengesteld gezin, ook wel een ‘patchwork family’ of ‘fusiegezin’ genoemd. Een samengesteld gezin bestaat uit partners met kinderen uit een eerdere relatie en soms gezamenlijke kinderen. Er zijn veel factoren die het leven in een samengesteld gezin beïnvloeden.
Vakanties, verjaardagen en feestdagen moeten met verschillende mensen geregeld worden. Bij minderjarige kinderen is er vaak een omgangsregeling met de andere ouder. Emoties spelen hierin ook een grote rol. Het gezin krijgt te maken met wettelijke regelingen op het gebied van erfrecht, partner- en kinderalimentatie, inkomstenbelastin, toeslagen en pensioenen. Op allerlei gebieden moeten er afspraken gemaakt worden. Een notaris, gespecialiseerd in familierecht, is onmisbaar om advies te geven over het erfrecht en de overige fiscale, juridische en financiële gevolgen voor het nieuwe gezin.
Wat als er iemand overlijdt?
Als één van de partners in het nieuwe gezin overlijdt, en er is geen testament, maakt het verschil of de partners samenwonen, getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben. - Als men samenwoont, zijn de kinderen van de overledene de enige erfgenamen en erft de partner niets.
- Als de overledene geen kinderen heeft, zijn diens ouders, broers en zussen de erfgenamen.
- Bij een geregistreerd partnerschap of een huwelijk erven de partner en de kinderen van de overledene.
Bij een huwelijk en geregistreerd partnerschap krijgt de partner alle bezittingen en heeft daar ook de volledige zeggenschap over. De kinderen krijgen hun erfdeel uitgekeerd als de partner overlijdt of failliet gaat. Als er op dat moment geen vermogen meer is, erven de kinderen niets. Als de overledene geen kinderen heeft, erft de partner alles. Als deze partner vervolgens overlijdt, erven diens kinderen alles.
Als de kinderen van de overledene minderjarig zijn, wordt de erfenis van de kinderen beheerd door de andere ouder van die kinderen, namelijk de ex-partner. Deze ex-partner wikkelt dan ook namens de kinderen de nalatenschap af en heeft het vruchtgenot van de erfdelen van de kinderen. Vruchtgenot houdt in dat de rente over de erfdelen aan deze ouder toekomt. Als een kind erft en vervolgens overlijdt en geen partner, kinderen of een testament heeft, erft de ex-partner dat deel. De gevolgen van deze wettelijke regelingen kunnen worden voorkomen door het maken van een testament.
De ervaring leert dat partners met een samengesteld gezin vaak hun testament aanpassen. In het begin willen de ouders de erfdelen van hun eigen kinderen veilig stellen. Later wordt de bescherming van de partner en het gelijk stellen van de kinderen belangrijker. Voor de erfbelasting worden eigen kinderen gelijkgesteld aan kinderen van de partner, tenzij de relatie voor overlijden door scheiding is beëindigd. Als je de kinderen wil gelijk stellen, benoemen beide partners alle kinderen in het testament tot erfgenaam. Deze gelijkstelling komt in gevaar wanneer na overlijden van de ene partner, de ander besluit het testament te veranderen.
Hoe zit het met alimentatie en toeslagen?
Er moet zorgvuldig nagedacht worden over de gevolgen van een nieuwe gezin op het gebied van alimentatie, toeslagen, uitkeringen en erfenissen. Als één van de partners partneralimentatie ontvangt, vervalt meestal het recht hierop als je gaat samenwonen met je nieuwe partner. Het bedrag van de alimentatie voor de kinderen kan veranderen als de nieuwe partner, naast de ouders, onderhoudsplichtig wordt. Als een partner alimentatie betaalt, kan dit bedrag wijzigen wanneer een nieuwe partner meebetaalt aan de kosten van de huishouding of als er gezinsuitbreiding komt. Als je gaat samenwonen ontstaat er een fiscaal partnerschap, waardoor het recht op toeslagen, zoals huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag of kindgebonden budget, verandert. Een bijstandsuitkering vervalt als de nieuwe partner inkomen heeft. Een recht op nabestaandenpensioen kan beëindigd worden als dat in de voorwaarden van het pensioenfonds staat. Wanneer één van de partners weduwe of weduwnaar is, kunnen de erfdelen van diens kinderen in de nalatenschap van de overleden ouder opeisbaar worden, als dat in de het testament van deze ouder is vastgelegd. Als deze ouder zelf overlijdt, zijn de erfdelen direct opvraagbaar. Het is belangrijk om deze gevolgen te bespreken en regelingen te treffen in een samenlevingscontract, in huwelijkse voorwaarden of in partnerschapsvoorwaarden.
Partners maken in een notariële akte afspraken over de verdeling van de (huishoudelijke) kosten. Welke kosten worden gezamenlijk betaald en welke kosten nemen de partners voor eigen rekening? Voor de gezamenlijke kosten wordt vaan een verdeelsleutel afgesproken. Daarnaast worden er ook regelingen getroffen over het huis. Als het huis eigendom is van één van beide partners, spreek je vaak af of de ander aan het huis en/of hypotheek meebetaalt. Als een partner eigen geld investeert in een verbouwing of een nieuwe keuken, wordt dit vaak vastgelegd. In huwelijkse voorwaarden kan bepaald worden of het huis gezamenlijk eigendom wordt. In een samenlevingscontract kunnen afspraken worden gemaakt over de verdeling van een waardestijging van het huis. In de genoemde contracten worden ook altijd afspraken over pensioenrechten opgenomen. Meestal wil je het opgebouwde nabestaandenpensioen bij overlijden aan de nieuwe partner geven. Hierbij moet ook worden afgesproken of het opgebouwde pensioen bij scheiding wordt gedeeld. Tenslotte is het belangrijk om de bestaande verzekeringspolissen aan te passen. Niet zelden blijkt dat de naam van de ex-partner daarin genoemd te worden.
De rol van de notaris bij samengestelde gezinnen is belangrijk. De juridische, fiscale en emotionele gevolgen van een samengesteld gezin zijn vaak complex en daardoor voor mij als notaris erg boeiend. Dit onderwerp vind ik één van de mooiste onderdelen van mijn vak. Ik help je graag om tot een passende manier te komen om alles rondom jouw samengesteld gezin te regelen. Wil je meer informatie? Kom gerust eens langs bij ons op kantoor of maak van te voren een afspraak.